چرا وقتی خسته از کار می شویم، جرقه های خلاقیت به ذهنمان راه می یابند؟ - مجله گوگل ایرانی

1- خستگی باعث افزایش پرسه زنی فکری (Mind-Wandering) می شود

زمانی که احساس خستگی و بی حوصلگی می کنید، مغز شما به طور ناخودآگاه وارد حالت پرسه زنی فکری می شود. در این شرایط، فکر از تفکر متمرکز فاصله گرفته و به طور آزادانه بین افکار مختلف حرکت می نماید. این نوع تفکر، برخلاف تفکر متمرکز (Focused Thinking)، باعث شکل گیری ارتباطات تازه بین ایده های قدیمی می شود. تحقیقات نشان داده اند که در این لحظات، بخش پیش پیشانی مغز (Prefrontal Cortex) که مسئول منطق و استدلال است، فعالیت کمتری دارد. در مقابل، بخش های مرتبط با خلاقیت مانند شبکه پیش فرض مغز (Default Mode Network - DMN) فعال تر می شوند. همین فرآیند منجر به خلق ایده های غیرمنتظره و نوآورانه می شود. بسیاری از دانشمندان و مخترعان، ایده های درخشان خود را در چنین لحظاتی به دست آورده اند. به عنوان مثال، نیوتن هنگام استراحت زیر درخت به ایده جاذبه فکر کرد. بنابراین، به جای مبارزه با خستگی، می توان آن را به فرصتی برای پرورش فکر خلاق تبدیل کرد.

2- بی حوصلگی مغز را به جستجوی راه چاره های خلاقانه سوق می دهد

مغز انسان طوری طراحی شده که از بی حوصلگی گریزان است و همیشه در پی تحریک تازه است. زمانی که در شرایط یکنواختی قرار می گیریم، مغز به طور ناخودآگاه در پی راه هایی برای فرار از این شرایط می شود. در این میان، افرادی که روحیه خلاقی دارند، بیشتر از دیگران می توانند از این لحظات برای خلق ایده های تازه استفاده نمایند. به عنوان مثال، بسیاری از نویسندگان و هنرمندان گفته اند که برترین ایده هایشان در لحظاتی که کاری برای انجام دادن نداشته اند، به فکرشان رسیده است. علت این امر این است که فکر در زمان بی حوصلگی، سعی می نماید محرک های تازه ایجاد کند و این کار را با ترکیب اطلاعات و تجربیات گذشته انجام می دهد. تحقیقات نشان داده اند که وقتی افراد درگیر کارهای تکراری هستند، مانند رانندگی یا پیاده روی، اندازه خلاقیت آن ها به طور قابل توجهی افزایش می یابد. این مسئله نشان می دهد که لحظات خستگی می توانند برترین زمان برای خلق ایده های نوآورانه باشند.

3- لحظات خستگی باعث تقویت تفکر واگرا (Divergent Thinking) می شوند

تفکر واگرا (Divergent Thinking) یکی از مهم ترین مهارت های مرتبط با خلاقیت است که به فراوری ایده های متنوع و غیرمنتظره یاری می نماید. وقتی احساس بی حوصلگی می کنیم، مغز به جای تمرکز بر یک پاسخ تعیین، سعی می نماید مسیرهای مختلف را امتحان کند. این موضوع باعث می شود افراد بتوانند راه چاره های خلاقانه تری برای مسائل بیابند. به عنوان مثال، در یک مطالعه علمی تعیین شد افرادی که قبل از انجام یک تست خلاقیت مدتی را در بی حوصلگی سپری نموده بودند، عملکرد بهتری داشتند. علت این امر این است که خستگی فکر را از الگوهای فکری رایج جدا نموده و آن را به سمت کشف ایده های تازه سوق می دهد. بسیاری از کارآفرینان پیروز مانند استیو جابز، لحظات خستگی و پرسه زنی فکری را به عنوان بخش مهمی از فرآیند نوآوری خود می دانستند. بنابراین، اگر در پی ایده های تازه هستید، اجازه دهید لحظات خستگی فکر شما را به مسیرهای ناشناخته راهنمایی نمایند.

4- بی حوصلگی مغز را وادار به کشف علایق تازه می نماید

وقتی دچار خستگی و بی حوصلگی می شویم، یکی از واکنش های طبیعی مغز این است که در پی فعالیت های تازه بشود. در واقع، این شرایط می تواند فرصتی برای کشف علایق و مهارت های تازه باشد. بسیاری از افراد در لحظاتی که کاری برای انجام دادن نداشته اند، به سراغ یادگیری یک ساز موسیقی، نوشتن، نقاشی یا حتی ایده پردازی درباره کسب وکارهای تازه رفته اند. این مسئله نشان می دهد که خستگی می تواند یک محرک قوی برای رشد فردی باشد. به عنوان مثال، جی.کی. رولینگ ایده نوشتن مجموعه کتاب های هری پاتر را در لحظاتی که در قطار نشسته و هیچ تفریح خاصی نداشت، به دست آورد. بنابراین، اگر لحظاتی احساس خستگی کردید، شاید برترین زمان برای امتحان کردن چیزی تازه باشد.

5- خستگی فکر را از وابستگی بیش از حد به تکنولوژی آزاد می نماید

امروزه افراد بیشتر وقت خود را درگیر گوشی های هوشمند و شبکه های اجتماعی هستند، اما لحظات خستگی می توانند فرصتی برای قطع ارتباط از دنیای دیجیتال باشند. وقتی فکر از دریافت مداوم اطلاعات آزاد می شود، فرصت بیشتری برای اندیشیدن، خیال پردازی و خلق ایده های تازه دارد. تحقیقات نشان داده اند که استفاده بیش از حد از رسانه های دیجیتال می تواند باعث کاهش توانایی تفکر خلاقانه شود. در مقابل، زمانی که فرد هیچ وسیله دیجیتالی در اختیار ندارد و احساس بی حوصلگی می نماید، فکر او به طور اتوماتیک به سمت تفکر خلاق حرکت می نماید. بسیاری از افراد مشهور، مانند بیل گیتس، برای افزایش خلاقیت خود، زمانی را به هفته تفکر (Think Week) اختصاص می دهند و در این مدت از تکنولوژی دوری می نمایند. بنابراین، خستگی می تواند فرصتی برای بازگشت به دنیای افکار و ایده های ناب باشد.

6- خستگی باعث تقویت تفکر شهودی (Intuitive Thinking) می شود

وقتی احساس خستگی می کنیم، فکر ما تمایل دارد به جای پردازش منطقی و دقیق، بیشتر به شهود و احساسات درونی متکی شود. در این حالت، تصمیم گیری های ما کمتر بر اساس تحلیل منطقی (Analytical Thinking) و بیشتر بر اساس تجربه های ناخودآگاه انجام می شود. تحقیقات نشان داده اند که تفکر شهودی در بسیاری از مواقع می تواند منجر به خلاقیت های غیرمنتظره شود. مغز در این شرایط از الگوهای پنهان در اطلاعات ذخیره شده استفاده می نماید تا به بینش های تازه دست یابد. این فرایند به خصوص برای هنرمندان و نویسندگان مفید است، زیرا آن ها احتیاج دارند از ناخودآگاه خود برای خلق آثار تازه بهره ببرند. بعلاوه، بسیاری از اکتشافات علمی به واسطه یک لحظه شهود اتفاق افتاده اند، مانند کشف ساختار DNA به وسیله جیمز واتسون که حاصل یک بینش ناگهانی بود. علاوه بر این، بسیاری از تصمیم های خلاقانه در زمان هایی که فرد احساس آرامش فکری دارد، گرفته می شوند. وقتی فکر از تفکر منطقی خسته می شود، راه برای بروز ایده های غیرمتعارف باز می شود. به همین علت است که بسیاری از نوآوران و مخترعان، لحظات بی حوصلگی را برترین زمان برای دریافت ایده های شهودی می دانند. بنابراین، لحظات خستگی را می توان فرصتی برای گوش دادن به ندای درونی و خلق ایده های تازه دانست.

7- خستگی می تواند فکر را به سمت تفکر جانبی (Lateral Thinking) راهنمایی کند

تفکر جانبی (Lateral Thinking) یکی از روش های حل مسئله است که در آن فرد به جای استفاده از مسیرهای منطقی مستقیم، از راه های غیرمتعارف برای یافتن راه چاره های تازه بهره می برد. این نوع تفکر زمانی که فکر از روش های معمول حل مسئله خسته می شود، بیشتر بروز می یابد. در لحظات خستگی، مغز دیگر تمایلی در پی کردن مسیرهای فکری تکراری ندارد و به همین علت سعی می نماید از زاویه های تازه به مسائل نگاه کند. این همان علتی است که باعث می شود افراد گاهی برترین ایده های خود را زمانی که انتظارش را ندارند، کشف نمایند. بسیاری از نوآوری های بزرگ مانند اختراع پست ایت (Post-it Notes) به وسیله تفکر جانبی و تغییر نگرش به مسائل به وجود آمده اند. در چنین شرایطی، فکر آغاز به ایجاد ارتباط میان ایده های به ظاهر بی ربط می نماید. وقتی فرد در حالت بی حوصلگی واقع شده است، تمرکز بیش از حد روی یک مسئله کاهش می یابد و همین موضوع می تواند به خلاقیت بیشتر یاری کند. حتی نویسندگان و فیلم نامه نویسان نیز از این روش برای یافتن ایده های تازه استفاده می نمایند. خستگی می تواند فکر را از مسیرهای معمولی تفکر خارج کند و فرصت های تازهی برای حل خلاقانه مسائل ایجاد نماید.

8- بی حوصلگی باعث افزایش توانایی در خیال پردازی (Daydreaming) می شود

خیال پردازی یا رویاپردازی روزانه (Daydreaming) یکی از عوامل کلیدی در ایجاد ایده های خلاقانه است. مطالعات نشان داده اند که افرادی که زمان بیشتری را صرف خیال پردازی می نمایند، در حل مسائل پیچیده و فراوری ایده های نوآورانه پیروز تر هستند. در لحظاتی که احساس بی حوصلگی می کنیم، فکر به صورت طبیعی از واقعیت فاصله گرفته و به سمت تصورات و ایده های مختلف کشیده می شود. این فرآیند باعث می شود که فکر بدون محدودیت های منطقی، سناریوهای مختلف را آنالیز کند. بسیاری از نویسندگان و فیلم سازان معروف، ایده های اولیه آثار خود را در هنگام رویاپردازی های روزانه به دست آورده اند. به عنوان مثال، کریستوفر نولان ایده فیلم Inception را به وسیله یک سری رویاپردازی های شخصی خلق کرد. این نشان می دهد که خیال پردازی می تواند به خلق داستان ها، طراحی های نوآورانه و حتی اختراعات علمی یاری کند. خستگی به ما اجازه می دهد که بدون دخالت منطق، به فکر خود اجازه پرسه زنی و کشف ایده های تازه را بدهیم. این نوع تفکر نامحدود می تواند به خلق راه چاره های منحصر به فرد در زمینه های مختلف منجر شود. بنابراین، اگر در طول روز زمانی را به خیال پردازی اختصاص دهید، ممکن است بتوانید به ایده های جالب و نوآورانه برسید.

9- لحظات خستگی می توانند به بازسازی فکری و افزایش انعطاف پذیری فکری یاری نمایند

یکی از فواید کمتر شناخته شده خستگی این است که به مغز اجازه استراحت داده و باعث افزایش انعطاف پذیری فکری می شود. وقتی مدام روی یک مسئله تمرکز می کنیم، مغز دچار خستگی شناختی (Cognitive Fatigue) می شود و این امر می تواند مانع از یافتن راه چاره های تازه شود. اما لحظاتی که احساس بی حوصلگی و خستگی می کنیم، فرصتی برای بازسازی فکر فراهم می شود. این شرایط باعث می شود که فکر از الگوهای فکری قبلی رها شده و مسیرهای تازهی را آزمایش کند. دانشمندان دریافته اند که افراد بعد از یک دوره کوتاه استراحت فکری، ایده های خلاقانه تری ارائه می دهند. علاوه بر این، افرادی که در کار خود از وقفه های منظم استفاده می نمایند، نسبت به دیگران عملکرد خلاقانه تری دارند. این نشان می دهد که خستگی می تواند بخشی از یک چرخه خلاقیت باشد و باعث شود فکر پس از استراحت، راه چاره های نوآورانه تری پیدا کند. بنابراین، اگر در شرایطی هستید که احساس می کنید به بن بست فکری رسیده اید، شاید بهتر باشد کمی استراحت کنید و به مغز خود فرصت بازسازی دهید.

10- خستگی فکری می تواند به بهبود حل مسائل پیچیده یاری کند

یکی از شگفت انگیزترین نکات درباره ارتباط بین خستگی و خلاقیت این است که خستگی فکری می تواند به یافتن راه چاره های غیرمنتظره برای مسائل پیچیده یاری کند. زمانی که مغز در حالت خستگی واقع شده است، به جای استفاده از مسیرهای فکری آشنا، به طور ناخودآگاه در پی روش های جایگزین می شود. این موضوع باعث می شود که فرد بتواند از دیدگاه های تازهتری به مسائل نگاه کند. تحقیقات نشان داده اند که افراد در زمان هایی که کمی خسته هستند، تمایل بیشتری به استفاده از تفکر شهودی دارند و این می تواند به راه چاره های خلاقانه تری منجر شود. بسیاری از کشفیات علمی زمانی اتفاق افتاده اند که محققان فکری خسته اما آزاد داشته اند. به عنوان مثال، کشف قانون جاذبه به وسیله نیوتن یا ایده نسبیت انیشتین در لحظاتی اتفاق افتاده اند که فکر آن ها در حالت پرسه زنی بوده است. این نشان می دهد که فکر، حتی در حالت خستگی، قادر است راه چاره های خارق العاده ای را کشف کند. بنابراین، اگر درگیر یک مسئله سخت هستید، گاهی اجازه دهید فکر شما کمی خسته شود و سپس ببینید که چه ایده های تازهی به سراغتان می آیند.

منبع برای مطالعه بیشتر: +

نوشته های مرتبط:

چگونه دفتر کار خانگی خود را برای حداکثر خلاقیت طراحی کنیم؟

خلاقیت زورکی نیست! برای یافتن منبع الهام بخش تازه، استراحت کنید و با انجام یک کار بی ربط یا اصلا هیچ کاری نکردن از رکود دربیایید!

21 روش برای ایجاد خلاقیت بیشتر در سال 2021

خلاقیت به صورت جادویی و در لحظات بی ربط به فکر متبادر می شود

چگونه بر بلوک های خلاقیت غلبه کنیم و جریان نوآوری خود را آزاد کنیم؟

چگونه تخیل خود را برای پیروزیت و خلاقیت مهار کنید

کشف شبکه های عصبی کلیدی خلاقیت در مغز