بیماری هایی با راه های انتقال پیچیده و حتی شگفت انگیز! - مجله گوگل ایرانی

1- بیماری هاری - انتقال از طریق بزاق، اما نه فقط از گاز گرفتن!

هاری (Rabies) بیشتر به عنوان بیماری ای شناخته می گردد که از طریق گاز گرفتن حیوانات آلوده منتقل می گردد، اما در بعضی موارد، حتی تماس بزاق آلوده با زخم باز یا غشاهای مخاطی (مانند چشم و دهان) می تواند ویروس را منتقل کند. مواردی ثبت شده که افراد بدون گاز گرفته شدن، تنها با لیسیده شدن از طریق حیوان آلوده یا دست زدن به دهان و چشم پس از تماس با بزاق آلوده، به این بیماری مبتلا شده اند. حتی بعضی مطالعات نشان داده اند که استنشاق ذرات معلق از غارهایی که خفاش های ناقل هاری در آن ها زندگی می نمایند، ممکن است باعث انتقال ویروس گردد. این روش های انتقال غیرمعمول نشان می دهد که ویروس هاری برای بقای خود به روش های مختلفی متوسل می گردد و تنها یک راه معین برای ورود آن به بدن وجود ندارد. به همین خاطر، پس از هرگونه تماس مشکوک با حیوانات وحشی، واکسیناسیون لازم است.

2- سیاه زخم - بیماری ای که از طریق خاک هم منتقل می گردد!

باکتری سیاه زخم (Anthrax)، که به نام باسیلوس آنتراسیس (Bacillus anthracis) شناخته می گردد، معمولاً از طریق حیوانات علف خوار آلوده یا محصولات حیوانی (مانند پشم و چرم) منتقل می گردد. اما این بیماری می تواند از طریق خاک نیز منتشر گردد، زیرا اسپورهای مقاوم آن سال ها در محیط باقی می مانند. بعضی از افرادی که در تماس با خاک آلوده یا بقایای حیوانات مبتلا بوده اند، بدون اینکه ارتباطی مستقیم با حیوان داشته باشند، دچار این بیماری شده اند. اسپورهای سیاه زخم می توانند از طریق استنشاق، تماس با پوست زخمی یا حتی مصرف غذای آلوده وارد بدن شوند. این بیماری، به ویژه در منطقه ها کشاورزی که حیوانات به طور طبیعی در معرض عفونت قرار دارند، بیشتر دیده می گردد. به دلیل مقاومت بالای باکتری در برابر شرایط محیطی و پتانسیل استفاده آن به عنوان یک سلاح بیولوژیک، همیشه یکی از بیماری های پرخطر محسوب می گردد.

3- بیماری کورو - بیماری ای که از طریق مراسم آیینی منتقل می گردد!

بیماری کورو (Kuru) یکی از نادرترین بیماری های مغزی است که در گذشته در میان قبیله های خاصی در پاپوآ گینه نو شایع بود. دلیل اصلی این بیماری، خوردن بافت های مغزی افراد فوت شده در مراسم های آیینی بود که در بین بعضی از قبایل محلی رواج داشت. این بیماری از طریق پریون ها (Prions)، پروتئین های عفونی که ساختار غیرعادی دارند، منتقل می گردد و باعث تخریب سیستم عصبی و بروز علائم وحشتناکی مانند لرزش شدید، زوال عقل و ناتوانی حرکتی می گردد. نکته جالب اینجاست که کورو مشابه بیماری جنون گاوی (Mad Cow Disease) است که از طریق خوردن گوشت آلوده به پریون ها منتقل می گردد. با توقف این مراسم ها، بیماری کورو تقریباً از بین رفت، اما همچنان یکی از مثال های عجیب و نادر برای انتقال بیماری از طریق آیین های فرهنگی و سنتی محسوب می گردد.

4- بیماری طاعون - از کک ها تا هوا!

طاعون (Plague) که عامل آن باکتری یرسینیا پستیس (Yersinia pestis) است، ملقب به مرگ سیاه (Black Death) است و در قرون وسطی میلیون ها نفر را کشت. این بیماری بیشتر از طریق گاز گرفتن کک های آلوده منتقل می گردد که از بدن جوندگان مانند موش ها و سنجاب ها تغذیه می نمایند. اما آنچه بسیاری نمی دانند این است که بعضی از انواع طاعون می توانند از طریق هوا نیز منتقل شوند. نوع طاعون ریوی (Pneumonic Plague)، که مستقیماً ریه ها را تحت تأثیر قرار می دهد، می تواند از طریق عطسه و سرفه فرد مبتلا به دیگران سرایت کند. این ویژگی باعث شده که طاعون، علاوه بر یک بیماری منتقل شونده از طریق حشرات، یک بیماری با قابلیت سرایت تنفسی نیز محسوب گردد. این امر موجب شد که در تاریخ، طاعون به سرعت در شهرها توسعه یابد و به یکی از مرگبارترین بیماری های شناخته شده تبدیل گردد.

5- مالاریا - انگل هایی که از بدن پشه به انسان سفر می نمایند!

مالاریا (Malaria) یکی از قدیمی ترین بیماری های عفونی دنیا است که از طریق انگل های پلاسمودیوم (Plasmodium) ایجاد می گردد و از طریق گاز گرفتن پشه آنوفل (Anopheles Mosquito) منتقل می گردد. نکته جالب اینجاست که پشه ها خودشان عامل بیماری نیستند، بلکه فقط ناقل انگل محسوب می شوند. این انگل ها در بدن پشه رشد می نمایند و در هنگام نیش زدن، به داخل جریان خون انسان منتقل می شوند. اما آنچه مالاریا را شگفت انگیز می نماید، این است که بعضی انگل های پلاسمودیوم می توانند ماه ها یا حتی سال ها در بدن فرد باقی بمانند بدون اینکه علائم بیماری ظاهر گردد. این ویژگی به آن ها یاری می نماید که در بدن میزبان مخفی بمانند و در شرایط مناسب دوباره فعال شوند. به همین خاطر، مالاریا هنوز یکی از بزرگ ترین تهدیدهای بهداشتی در منطقه ها گرمسیری دنیا است.

6- بیماری تب دره - بیماری ای که از طریق گرد و غبار منتقل می گردد!

تب دره (Valley Fever) که عامل آن قارچ کوکسیدیوئیدس (Coccidioides) است، برخلاف بسیاری از بیماری های قارچی که از طریق تماس مستقیم یا بلعیدن منتقل می شوند، از طریق استنشاق گرد و غبار آلوده سرایت می نماید. این قارچ ها معمولاً در خاک منطقه ها خشک و بیابانی مانند جنوب غربی آمریکا و بعضی از منطقه ها مکزیک زندگی می نمایند. هنگامی که بادهای شدید یا فعالیت های عمرانی خاک را به هوا بلند می نمایند، هاگ های قارچ وارد هوا شده و با تنفس، به ریه افراد نفوذ می نمایند. در بعضی افراد، این بیماری ممکن است علائمی شبیه به سرماخوردگی یا آنفلوآنزا ایجاد کند، اما در موارد شدیدتر، عفونت قارچی می تواند به اندام های داخلی و حتی مغز توسعه یابد. تب دره معمولاً در منطقه های که خاک خشک و پر از گرد و غبار است، شیوع بیشتری دارد و کشاورزان، کارگران ساختمانی و افراد نظامی در این منطقه ها بیشتر در معرض خطر هستند. این بیماری نشان می دهد که گاهی اوقات تنها راه رفتن در یک منطقه آلوده می تواند باعث ابتلا به یک بیماری خطرناک گردد، بدون آنکه فرد متوجه گردد چگونه آلوده شده است.

7- بیماری لاروهای مهاجر پوستی - انتقال از طریق شن های ساحلی

لاروهای مهاجر پوستی (Cutaneous Larva Migrans - CLM) که از طریق لارو بعضی کرم های قلاب دار (Hookworms) ایجاد می گردد، از طریق تماس مستقیم با شن و ماسه آلوده به بدن انسان منتقل می گردد. این انگل ها در دستگاه گوارش سگ ها و گربه های آلوده زندگی می نمایند و تخم های خود را از طریق مدفوع در محیط دفع می نمایند. در شرایط مناسب، این تخم ها در شن و ماسه گرم و مرطوب، مانند سواحل یا زمین های بازی شنی، به لارو تبدیل می شوند. اگر فردی با پای برهنه روی این منطقه ها راه برود یا روی شن های آلوده دراز بکشد، لاروها می توانند از طریق پوست وارد بدن شوند. در انسان، این انگل ها معمولاً در زیر پوست گیر می افتند و باعث ایجاد ضایعات پوستی خارش دار و قرمز می شوند که شبیه به مسیرهای مارپیچی هستند. این بیماری در منطقه ها استوایی و ساحلی که حیوانات بدون مراقبت های دامپزشکی رها شده اند، شایع تر است. جلوگیری از تماس مستقیم با شن های آلوده و استفاده از کفش در ساحل می تواند به پیشگیری از این بیماری یاری کند.

8- بیماری لپتوسپیروز - از طریق آب های آلوده به ادرار حیوانات منتقل می گردد

لپتوسپیروز (Leptospirosis) یک بیماری باکتریایی است که از طریق باکتری لپتوسپیرا (Leptospira) ایجاد شده و از طریق آب آلوده به ادرار حیوانات ناقل مانند موش ها، سگ ها و گاوها منتقل می گردد. این بیماری بیشتر در منطقه ها گرمسیری و منطقه های که بارندگی های شدید دارند شایع است، زیرا آب های راکد و گل آلود محل مناسبی برای انتقال باکتری هستند. افراد می توانند از طریق تماس با آب های آلوده، شنا در رودخانه های آلوده یا حتی نوشیدن آب تصفیه نشده، به این بیماری مبتلا شوند. بعلاوه، باکتری می تواند از طریق خراش های کوچک روی پوست یا حتی از طریق غشاهای مخاطی مانند چشم، بینی و دهان وارد بدن گردد. علائم لپتوسپیروز شامل تب بالا، سردرد، درد عضلانی، زردی و در موارد شدید، نارسایی کلیوی و مننژیت است. این بیماری در میان ماهیگیران، کشاورزان، کارگران فاضلاب و افراد ماجراجو که در طبیعت کمپ می زنند، شایع تر است. مهم ترین راه پیشگیری از این بیماری، پرهیز از تماس با آب های آلوده و واکسیناسیون حیوانات خانگی و دام ها است.

9- بیماری ناشی از پریون ها - انتقال از طریق خوردن بافت عصبی آلوده

بیماری های مرتبط با پریون ها (Prions)، مانند بیماری کروتزفلد-جاکوب (Creutzfeldt-Jakob Disease - CJD) و بیماری جنون گاوی (Mad Cow Disease)، یکی از عجیب ترین و مرگبارترین بیماری های مغزی هستند که از طریق پروتئین های غیرطبیعی و جهش یافته منتقل می شوند. این بیماری ها برخلاف عفونت های ویروسی و باکتریایی، عامل ژنتیکی یا عفونی کلاسیک ندارند، بلکه از طریق تجمع پروتئین های غیرطبیعی که باعث تخریب سلول های مغزی می شوند، توسعه می یابند. یکی از روش های انتقال این بیماری، خوردن بافت های مغزی یا نخاعی آلوده در حیوانات مبتلا است. این موضوع در بحران بیماری جنون گاوی در اروپا دیده شد که افراد با مصرف گوشت گاوهای آلوده، دچار نوع انسانی این بیماری شدند. بیماری های پریونی به دلیل دوره نهفتگی طولانی (گاهی بیش از ده سال) و نبود درمان مؤثر، بسیار خطرناک هستند. در بعضی موارد، حتی تماس با ابزار جراحی آلوده به پریون ها نیز می تواند باعث انتقال بیماری گردد. به همین خاطر، استانداردهای سختگیرانه ای در زمینه فرآوری گوشت و جراحی های مغزی برای جلوگیری از انتقال این بیماری اعمال شده است.

10- بیماری تریشینوز - انتقال از طریق گوشت نیم پز آلوده به انگل

تریشینوز (Trichinosis) یک بیماری انگلی است که از طریق کرم تریشینلا اسپیرالیس (Trichinella Spiralis) ایجاد شده و از طریق خوردن گوشت نیم پز آلوده، به ویژه گوشت خوک، خرس، گراز وحشی و حتی بعضی حیوانات دریایی منتقل می گردد. این انگل ها پس از ورود به بدن، در دیواره روده تکثیر شده و سپس وارد جریان خون می شوند. در مراحل پیشرفته، لاروهای انگل به عضلات اسکلتی نفوذ نموده و باعث دردهای شدید عضلانی، التهاب و ضعف عمومی می شوند. در موارد شدید، عفونت می تواند به قلب و مغز آسیب برساند و حتی کشنده باشد. این بیماری بیشتر در منطقه های که گوشت شکار حیوانات وحشی به صورت سنتی مصرف می گردد، شایع است. پختن کامل گوشت در دمای مناسب می تواند احتمال ابتلا به این بیماری را به مقدار زیادی کاهش دهد. در بعضی کشورها، نظارت های بهداشتی بر روی فرآورده های گوشتی برای جلوگیری از شیوع این بیماری الزامی شده است.