آیا خودکشی باید سانسور گردد؟ - مجله گوگل ایرانی

به گزارش ایسنا، اغلب افرادی که به خودکشی فکر می نمایند، برای اقدام به خودکشی مردد هستند و مطمئن نیستند که می خواهند بمیرند، یکی از عواملی که ممکن است افراد مستعد را به سمت خودکشی سوق دهد، انتشار اخبار خودکشی در رسانه ها است.

رسانه ها در افزایش آمار خودکشی و کاهش سن در این آسیب اجتماعی بسیار می توانند مؤثر باشند، اعلام این آسیب اجتماعی و نحوه درج و انتشار آن در رسانه ها باید همراه با کارشناسی و ظرافت های لازم باشد زیرا هرگونه برخورد ناشیانه در رسانه ها با این موضوع، خود می تواند سبب القا و آموزش نحوه خودکشی در میان افراد یک جامعه شود.

اثر القایی خودکشی به وسیله رسانه

در هر جامعه ای همیشه افرادی هستند که به دلیل فشارهای اجتماعی، مالی و... پتانسیل گرایش به انجام این عمل را در ذهن خود دارند؛ بنابراین انتشار ناشیانه خبر مربوط به خودکشی یک نفر و آموزش تلویحی این امر توسط رسانه ها می تواند سبب سوق دادن این افراد به سمت خودکشی شود. به چنین قابلیتی اثر القایی یا اثر واگیری خودکشی به وسیله رسانه گفته می شود.

تحقیقات نشان می دهد که انتشار نحوه خودکشی یک فرد در رسانه ها خصوصاً اگر فرد مشهوری باشد که الگو محسوب می شود، در طی ده روز ابتدایی پس از انتشار خبر می توانند مسبب افزایش خودکشی های سریالی در جامعه شود.

حتی اینکه رسانه ها تنها یک عامل را به عنوان عامل محرک و قطعی بروز این اتفاق معرفی می نمایند، شیوه غلطی است که منجر به افزایش آمار مربوط به خودکشی در جامعه می شود، مثلاً وقتی می گویند فلان فرد به دلیل شکست عاطفی یا فقر یا شکست تحصیلی و … خودکشی نموده است و تنها یک عامل را مؤثر در این امر می خوانند، سبب می شوند افراد دیگری که در شرایط مشابه او واقع شده اند نیز به هم ذات پنداری با فرد خودکشی نماینده بپردازند و تنها با بروز یک عامل منفی در زندگیشان انگیزه آنان برای ارتکاب به چنین عملی افزایش یابد؛ مثلاً با یک شکست تحصیلی اقدام به خودکشی نمایند.

خودکشی یک رسانه است

بیشتر روانشناسان و متخصصان ارتباطات، خودکشی را خود یک رسانه محسوب می نمایند و معتقدند آمار آن با میزان پوشش رسانه ای ارتباط مستقیم داشته و تأثیرگذار است، طرح این مسئله را برای اولین بار به انتشار رمان رنج های ورتر جوان اثر گوته باز می شود؛ در آن موقع متوجه شدند که بعد از انتشار این کتاب آمار خودکشی و خودکشی مردانی که شلوار زرد و پیراهن آبی می پوشیدند، افزایش پیدانموده است، این صحنه سازی بود که گوته در رمان خود به تصویر کشیده بود و این صحنه را مردانی که دارای شرایط مشابه بودند تکرار می کردند.

شمشیر دو لبه رسانه ها و فضای مجازی

رسانه ها و فضای مجازی همچون شمشیر دو لبه ای هستند که هم می توانند منجر به تشویق افراد برای خودکشی شوند و هم در پیشگیری از خودکشی نقش مؤثری داشته باشند، برای نمونه انجمن کانادایی پیشگیری از خودکشی (CASP) با همکاری خود خبرنگاران بیش از 40 توصیه در این خصوص تدوین نموده است و در گزارشی از پایبندی 65 تا 95 درصدی مقالات منتشر شده به آن توصیه ها خبر می دهد.

ارزش یا ناهنجاری

خودکشی در فرهنگ اسلامی به معنای عقب نشینی از نیل به غایت کمال و سقوط به وادی حسرت و ناکامی است. بدین جهت این عمل از نظر اسلام حرام و محکوم است.

خودکشی به سان ناهنجاری های دیگر جامعه، دارای عواقب و پیامدهای سخت فردی و اجتماعی است. کسانی که خودکشی می نمایند، اگر عمل آنها باعث مرگشان شود، هرچند ممکن است ظاهراً از رنج و درد و مسائل جهان آزاد شوند، امّا بنا به اعتقادات دینی به عذاب های سخت و دردناک گرفتار می گردند و از زمره کسانی می شوند که به طور دائم در آتش بسیار سخت جهنم می سوزند. اما برخلاف موارد گفته شده، در مواردی دیده می شود که رسانه ها توجهی به این هنجارهای دینی ندارند و با سانسور این موارد، از خودکشی به عنوان ارزش یاد می نمایند. با توجه به اینکه جمعیت قابل توجهی از جامعه ما اعتقادات دینی دارند تأکید بر عقوبت اخروی نیز می تواند خود مانع خودکشی و ارزش دادن به آن شود.

عملکرد رسانه ها در موارد خودکشی

این روزها در استان بوشهر این شمشیر دو لبه رسانه ها را به سمت تشویق افراد به سمت خودکشی می برد و آغازگر این سریال گزارش نویسی ها از اعلام خبر خودکشی یک نوجوان در شهرستان دیر با دلیلی اثبات نشده آغاز شد.

بعضی از رسانه های استان بوشهر با القای اپیدمی شدن خودکشی، عدم تقبیح خودکشی، ارائه دلایل غیر کارشناسانه و ایجاد فضای احساسی و هیجانی در ارائه اخبار مرتبط با خودکشی های اخیر علاوه بر اینکه از وظیفه ذاتی خود در قبال فرهنگ سازی علیه خودکشی فاصله گرفته اند می توانند بستری برای قطعی شدن یک خودکشی باشند.

آیا راه چاره سانسور است؟

با توجه به اینکه در جهانی امروز سانسور اخبار روش مناسبی برای مقابله با بحران ها نیست رسانه ها می توانند نقش مهمی در جلوگیری از انتشار اخبار ناصحیح با بیان ناصحیح داشته باشند. این راهنما که بر اساس دستورالعمل های جهانی و ملی استخراج شده است، برای استفاده رسانه ها در خصوص خودکشی، چگونگی گزارش خودکشی و خطاهایی که باید در گزارش خودکشی از آن اجتناب کرد، تهیه شده است:

در بین آمار خودکشی نباید صرفاً به ارائه اعداد و ارقام اتکا شود، آمارهای خودکشی با دقت و به درستی و مطابق نظر یک متخصص و با مقایسه آمار سایر نقاط جهان باید تفسیر شود.

منابع اطلاعاتی که مورداستفاده قرار می گیرند، باید معتبر باشند.

از تعمیم موارد معدود خودکشی در یک منطقه با اعلام عباراتی مانند همه گیری خودکشی یا منطقه با بالاترین شیوع خودکشی در جهان باید پرهیز شود.

از گزارش رفتار خودکشی به عنوان پاسخی قابل درک به تغییرات اجتماعی، فرهنگی یا تنزل رتبه اجتماعی باید ممانعت شود.

به منظور خنثی سازی خودکشی های تقلیدی ضروری است که از موارد زیر پرهیز یا آن را به حداقل ممکن برسانید:

1) پوشش خبری هیجان انگیز در خصوص خودکشی (به ویژه در مواردی که افراد مشهور و مورد وثوق مردم اقدام به خودکشی می نمایند. در این موارد تا حد امکان پوشش خبری باید محدود باشد).

2) چاپ عکس افراد اقدام نماینده و روش اقدام به خودکشی و صحنه خودکشی.

3) چاپ واژه خودکشی در تیتر جراید.

4) گزارش جزئیات روش خودکشی اعلام محل اقدام به خودکشی مانند سقوط از بالای برج، زیر ریل قطار، بالای پل و ریسک خودکشی را در افرادی که از این مناطق استفاده می نمایند افزایش می دهد. توصیف خودکشی به عنوان مسئله ای غیرقابل شرح یا ساده انگارانه.

5) از واژه خودکشی پیروز برای خودکشی های کامل منجر به مرگ

6) بزرگنمایی و هیجان انگیز جلوه دادن اقدام به خودکشی

مواردی که در انتشار اخبار توصیه می شود که بیان شود:

1) تا آنجا که امکان دارد مثال هایی از کسانی که بحران های زندگی (حوادث ناگوار) را با پیروزیت پشت سر گذاشته اند، ذکر کنید.

2) عواقب جسمی اقدام به خودکشی که منجر به مرگ نشده از جمله آسیب مغزی در اثر خفگی، فلج شدن و... را تشریح کنید.

3) رسانه، مراکز یاری رسانی مرتبط با خودکشی را نیز هنگام پخش اخبار خودکشی معرفی کند.

4) اختلالات روانی و بحران ها را توسط متخصصان و کارشناسان تعریف کنید و از مردم بخواهید در صورت وجود چنین مسائلی به مراکز درمانی روانپزشکی و مراکز مشاوره مراجعه نمایند.

5) هنگام انتشار خبر خودکشی به اثرات خودکشی بر خانواده و بازماندگان فرد اقدام نماینده، رنج و انگ وارده بر خانواده در اثر انتشار خبر خودکشی توجه کنید.